Pierwsze litewsko-białoruskie forum społeczne «Co nas łączy?» (Kłajpeda, 26-27 października 2018 r.)
Litwa i Białoruś to nie tylko sąsiadujące ze sobą państwa. Poza wspólną wielowiekową historią łączy je również silne związki ekonomiczne i kulturalne, Litwini mieszkający na Białorusi i Białorusini na Litwie. O szczególnych związkach świadczą wspólne dla obu społeczności symbole, takie jak historyczna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego – Wilno, ważnymi jawią się również wspólni bohaterowie z kart historii – wielki książę Witold, Radziwiłłowie, Konstanty Kalinowski czy Tadeusz Kościuszko. Wszystko to powinno sprawiać, że stosunki międzypaństwowe i społeczne powinny być bardzo dobre. Tak jednak nie jest.
Brak jest porozumienia się w sprawie budowy elektrowni atomowej w Ostrowcu, wiele osób na Litwie obawia się, czy sąsiadom uda się zachować swoją niezależną państwowość. Większość mieszkańców Litwy krytycznie spogląda na aktualnie funkcjonujący na Białorusi system polityczny. Z drugiej strony, Białorusini ostrożnie patrzą na euroatlantycką integrację Litwy i aktywną politykę zagraniczną wobec Białorusi. Te trudne zagadnienia istotnie wpływają na stosunki Litwinów i Białorusinów i wątpliwe, aby politykom z obydwu krajów udało się kiedykolwiek porozumieć.
Niestety, bieżące problemy w ostatnim czasie zaczęły dominować w na wszystkich spotkaniach białorusko-litewskich. Zauważamy, że istnieje również wiele nieporozumień dotyczących kwestii historycznych, które, na pierwszy rzut oka, powinny łączyć obydwa narody. Taka sytuacja jeszcze bardziej komplikuje stosunki dwustronne, utrudnia nie tylko kontakty między politykami, ale stawia również przeszkody w komunikacji ludzi nauki, kultury i biznesu.
Tak być nie powinno. Nie zapominając o realnie istniejących problemach, musimy poszukiwać punktów zbieżnych w tych zagadnieniach, które nas łączą, i w których możemy się porozumieć. Dlatego rozpoczęcie dialogu i inicjacja nowych możliwych wspólnych projektów i jest podstawowym zadaniem pierwszego niniejszego forum litewsko-białoruskiego.
Cel forum – rozwój i zachęta do dialogu społecznego Litwy i Białorusi, który umożliwi omówienie perspektyw współpracy międzynarodowej i towarzyszących jemu problemów, dążenie do głębszego wzajemnego zrozumienia państw i narodów.
Organizatorzy forum – Samorząd miasta Kłajpedy, Uniwersytet Kłajpedzki oraz organizacje pozarządowe, Forum Dialogu i Współpracy im. Jerzego Giedroycia, Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego, Instytut „Polityczna Sfera.”
Nagroda im. J. Bardacha dla badaczy historii i dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego
W dniu 21 czerwca 2018 r. w Litewskiej Bibliotece Narodowej im. Marcina Mażwida, odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody im. Juliusza Bardacha. Pierwszą Nagrodę otrzymał Laurynas Šedvydis z Uniwersytetu Witolda Wielkiego za obronioną w 2016 r. pracę doktorską „Przygotowanie elit rządzących Wielkiego Księstwa Litewskiego do państwowego życia publicznego od XVI w. do połowy XVII w.” (promotor Prof. J. Kiaupienė). Drugie miejsce zajęła praca Volhi Kleckiny z Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego za pracę doktorską (2017; promotor Prof. N. F. Vysockaja) „Powstanie i rozwój teatru Radziwiłłów 1724-1810 r.” Trzecie miejsce zajęła obroniona w 2017 r. (promotor Prof. G. Mazur) na Uniwersytecie Jagiellońskim praca doktorska Wojciecha Łyska „Zagadnienie narodowości w polityce wschodniej piłsudczyków: uwarunkowania – ewolucja – spadkobiercy”.
Uroczystość rozpoczęła się wystąpieniem gościa, profesora Vytautasa Landsbergisa, który podzielił się swoimi wspomnieniami o patronie nagrody, jego ideach i spuściźnie. W uroczystości wzięli udział założyciele Instytutu WXL oraz członkowie Rady Naukowej: profesor Uniwersytetu Witolda Wielkiego Egidijus Aleksandravičius, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego Jan Malicki, profesorowie Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Dariusz Szpoper i Przemysław Dąbrowski, profesor Alaksandar Smalianczuk z Grodna, rektor Uniwersytetu Przykarpackiego im. W. Stefanyka w Iwano-Frankowsku Ihor Cependa, dyrektor Instytutu Historii Litwy Rimantas Miknys.
Bardach (1914-2010) był wybitnym badaczem Wielkiego Księstwa Litewskiego ze szczególnym uwzględnieniem jego tradycji prawnych, kulturowych i politycznych. Nagroda jest przyznawana za najlepsze prace doktorskie, analizujące zagadnienia kultury, prawa oraz państwowości WXL, lub jego spuściznę, albo dotyczące historii, polityki, prawa i kultury przynajmniej dwóch państw z terytorium byłego WXL – Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy.
Nagroda im. J. Bardacha została założona przez Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego i przyznawana jest co dwa lata. W 2014 r. nagrodę główną zdobyła praca Mikołaja Tarkowskiego z Gdańska „Adwokatura Wileńska 1918-1939”. W 2016 r. nagroda powędrowała do Siarhieja Marozawa z Grodna, za pracę „Idea odrodzenia Wielkiego Księstwa Litewskiego w życiu społeczno-politycznym Białorusi (od końca XVIII w. do początku XX w.)”
Międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona wydarzeniom roku 1918 w Europie Środkowo-Wschodniej
W dniach 20-21 czerwca 2018 r. w Litewskiej Bibliotece Narodowej im. Marcina Mażwida (Gedimino pr. 51, Wilno) odbyła się konferencja międzynarodowa „Rok 1918 w Litwie i Polsce ze współczesnej perspektywy Europy Środkowo-Wschodniej: historia, polityka i kultura”, poświęcona stuleciu odrodzenia państwowości Litwy i Polski.
Konferencja miała na celu omówienie drogi do odbudowy niepodległości Litwy i Polski oraz innych krajów Europy Środkowo–Wschodniej; przedstawienie najnowszych badań dotyczących rozwoju polskiego i litewskiego odrodzenia narodowego początku XX wieku oraz poglądów na tradycje polityczne Litwy i Polski. Obok tematów historycznych prelegenci podjęli również dyskusję nad problemami dzisiejszego świata: paradygmatami polityki zagranicznej współczesnej Litwy i Polski, miejscu obydwu państw w Europie i na Świecie.
W Konferencji wzięli udział historycy, politolodzy, socjolodzy, kulturolodzy, filolodzi i przedstawicieli innych dziedzin nauko, którzy podzielili się swoimi badaniami dotyczącymi historii, polityki oraz kultury Litwy, Polski oraz innych krajów, w kontekście stulecia państwowości. W Konferencji udział wzięli naukowcy z Polski, Litwy, Ukrain, Czech, USA i innych krajów.
Konferencję organizował Uniwersytet Warszawski we współpracy z Uniwersytetem Witolda Wielkiego, Uniwersytetem Michała Romera, Ambasadą Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie, Instytutem Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Litewską Biblioteką Narodową im. Marcina Mażwida.
Siódma Mińska Konferencja Instytutu „Sfera Polityczna”: „Suwerenność narodu (1918-2018): idea i praktyka polityczna”. Data: 18-19 maja 2018 roku; Minsk.
Rok 1918 dokonał zmian w całym regionie Europy Wschodniej. Upadały Imperia i powstawały nowe państwa, zamykały się granice i konsolidowały narody. Idea suwerenności i niezależności nabywała politycznego ożywienia. W przypadku jednych narodów bardziej (Litwa, Łotwa, Polska), dla innych mniej (Białoruska Republika Ludowa, Ukraińska Republika Ludowa) udanie. Dyskusje o suwerenności na tym jednak się nie zakończyły i trwały przez cały wiek XX, a na nowo nabrały aktualności podczas rozpadu bloku socjalistycznego i Związku Radzieckiego (1990-1991). Raz jeszcze sprowokowały ożywione dyskusje podczas rozszerzenia Unii Europejskiej w roku 2004. W warunkach nowych wyzwań dla bezpieczeństwa i pokoju w Europie Wschodniej, wraz z wybuchem konfliktu rosyjsko-ukraińskiego w 2014 roku, zaostrzeniem się stosunków Rosji z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi, problematyka suwerenności, jej granic i trwałości, na nowo znajduje swoje miejsce w centrum uwagi.
Pierwszy dzień konferencji. 18 maja
Miejsce obrad: Ambasada Republiki Litewskiej w Republice Białoruś (ul. Zacharawa, 68)
9.00-10.00. Rejestracja
10.00-10.15. Otwarcie konferencji. Wystąpienia organizatorów.
10.15-12.00. Wystąpienia plenarne.
Paweł Kowal (Polska). Rok 1991 dla Polski, Ukrainy, Białorusi i Litwy. Pomiędzy ambicjami a mozliwościami działania.
Algimantas Kasparavičius (Litwa). Dziedzictwo Imperium: problem litewskiej myśli politycznej a realizacja suwerenności narodu (1914-1922)
Dariusz Tarasiuk (Polska). Polacy białoruscy wobec idei niepodległości Polski (1905-1918).
12.00-12.20 Przerwa kawowa
12.20-14.00. Panel І. Pierestrojka, rozpad ZSRR i powstanie nowych państw
Waler Karbalewicz (Białoruś). Dlaczego rozpadło się ZSRR?
Andrej Kazakiewicz (Białoruś). “Za” i “przeciw” Związkowi. Porównanie działalności prosowieckich i niepodległościowych organizacji w zachodnich republikach ZSRS 1988-1991
Aleh Dziarnowicz (Białoruś). “Zasoby historyczne” w czasie у часы Перабудовы ў Беларусі (1988—1991 гады)
14.00-15.00 Obiad
15.00-16.15. Panel ІІ. Powstawanie państw narodowych w Europie-Środkowo Wschodniej w okresie międzywojennym
Paweł Cieraszkowicz (Białoruś). Zaplecze społeczne ruchów narodowych w Europie Wschodniej i budowa państw narodowych
Jacek Stasiorczyk (Polska). Wynaradawianie czy ochrona tożsamości? Położenie oświaty polskojęzycznej w Republice Litewskiej w latach 1918-1940.
Warwara Kucharenka (Białoruś). Utworzenie Państwa Słowieńców, Chorwatów i Serbów: realizacja preczańskich oczekiwań, czy proserbski projekt?
16.15-17.30. Panel ІІІ. Zagadnienie suwerenności
Patryk Tomaszewski (Polska). Niepodległa Białoruś, Mołdawia i Gruzja w polskiej myśli politycznej po 2004 roku. Ujęcie porównawcze.
Ihar Słuczak (Białoruś). Polityka językowa w okupowanej Białorusi w latach 1941-44.
Aliaksiej Krywałap (Białoruś). Suwerenność narodu w przestrzeni medialnej,
18.30 – 20.30. Dyskusja publiczna “BRL I BSRR”
Drugi dzień konferencji. 19 maja
Miejsce obrad: Ambasada Republiki Litewskiej w Republice Białoruś (ul. Zacharawa, 68)
10.00-11.30 Panel IV. БRL: pamięć kulturowa i reprezentacja (1)
Natallia Hardzijenka (Białoruś). Upamniętnienie BRL jako fragment konstrukcji (zachowania) tożsamości narodowej powojennej emigracji białoruskiej
Ksenia Sztalenkowa (Białoruś). Reprezentacja prawa na samostanowienie we wzornictwie znaków pieniężnych 1917-1924.
Radziwon Popiel (Białoruś). Białoruski ruch narodowy, BRL i religia: spojrzenie z perspektywy stulecia.
11.30-12.00. Przerwa kawowa
12.00-13.00 Panel V. BRL: pamięć kulturowa i reprezentacja (2)
Siarhiej Jemieljanau (Białoruś). “Mit założenia państwa” w podręcznikach szkolnych Białorusi, Rosji i Ukrainy.
Alaksiej Łastouski (Białoruś). Zapomniany jubileusz: obchody stulecia rewolucji październikowej na Białorusi.
Organizatorzy:
Instytut „Sfera polityczna” (Białoruś-Litwa);
Ambasada Republiki Litewskiej w Republice Białoruś (Białoruś);
Instytut Polski w Mińsku (Białoruś);
Kolegium Białoruskie
Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego (Litwa).
Uniwersytet Witolda Wielkiego (Litwa)
Instytut Historii Litwy
Konferencja „Wielkie Księstwo Litewskie między Lublinem i Grodnem (1569-1697): trajektorie rozwoju państwa i społeczeństwa”.
Z okazji jubileuszu siedemdziesięciolecia prof. Jūratė Kiaupienė. Kowno, 1 grudnia 2017 r. Program.